Tekst: Carla Desain

Minder lesuren, meer diepgang, meer samenhang en meer verbinding tussen schoolkennis en de echte wereld

Wat doe je als je voor het vak ckv een werkstuk moet maken, terwijl je geen muzikale of artistieke talenten hebt – maar wel beschikt over een kritische blik en een scherpe, soepele pen? Dan schrijf je een boek. Tenminste, dat deed Thijs Hogenhuis (18 jaar, 6 vwo) vorig schooljaar. Zijn docent was onder de indruk en vond dat dit boek meer aandacht verdiende dan een gewone schoolopdracht. Samen benaderden ze een illustrator en een lokale uitgever. In november 2021 verscheen Haas gaat undercover; Een kritische blik op het moderne onderwijs.

Wat was je belangrijkste drijfveer om een kritisch boek over onderwijs te schrijven?

“Ik heb veel nagedacht over wat er anders zou kunnen – en moeten – in het onderwijs. Laat ik als eerste de monotone lessen noemen: elke docent deelt z’n les op dezelfde manier in en alle stof wordt oeverloos herhaald. Deze eentonigheid zorgt voor verveling en een lage motivatie bij leerlingen. Wil je leerlingen beter geconcentreerd aan het werk zien, dan zijn gevarieerdere lessen echt noodzakelijk!

Maar wat ik nog belangrijker vind: ik wil meer verbondenheid van lesstof en schoolkennis met de echte wereld. Een docent kan dat bewerkstelligen door bijvoorbeeld beleidsmakers uit te nodigen in de les. Die kunnen ons dan relevante maatschappelijke vraagstukken voorleggen en vragen wat we daarvan vinden. Dat maakt de lessen niet alleen veel interessanter, zo krijgen leerlingen zicht op waarvoor al die schoolkennis nodig is. Dat maakt het makkelijker om ons in te spannen om de stof te leren.”

Je hebt vast nog meer kritiekpunten?

“Jazeker. Ik vind dat vakken beter op elkaar moeten worden afgestemd. Kijk bijvoorbeeld naar literatuurgeschiedenis. Bij elke taal opnieuw gaat het in de lessen literatuurgeschiedenis over de dezelfde kenmerken van dezelfde literaire stromingen – zonder dat docenten verbanden leggen met andere talen of met de politieke toestand van de betreffende tijd. De nadruk ligt op of je de betreffende kenmerken van stromingen kan herkennen in gedichten en verhalen, maar de inhoud wordt meestal slechts heel vluchtig besproken. Laat staan dat er ruimte is voor of je het mooi vindt wat je leest…

Verder is ons programma te volgepland. Ik zou meer ruimte en tijd willen voor elke leerling om zich te verdiepen in dingen die iemand zelf daadwerkelijk interessant vindt. Het profielwerkstuk (pws) is een goed voorbeeld, maar dat is een eenmalige opdracht in iemands hele schoolcarrière. Ik zou graag meer van die opdrachten willen, waarbij je de mogelijkheid hebt om flink diep in je zelfgekozen onderwerp te duiken, om je erin vast te bijten. Mijn pws schreef ik over hoe de invloed van Mao Zedong doorwerkt in de huidige Chinese politiek. Je ziet bijvoorbeeld dat de autocratische leiderschapsstijl van de huidige ‘grote leider’ Xi Jinping flink neigt naar die van de ‘grote roerganger’ Mao. Ik heb echt met plezier, focus en interesse aan dit pws gewerkt.

Uit de schoolvakken haal ik nu weinig voldoening. Als ik een goed cijfer voor een toets krijg, denk ik alleen: ‘check, dat is klaar, dat kan ik afvinken’. Maar werkend aan mijn pws, bijvoorbeeld als ik een goede bron vond die een van mijn onderzoeksvragen kon beantwoorden, voelde ik die voldoening wél. En nu dat pws klaar is en ik dat ik mooi heb laten inbinden, voel ik ook echt wel een bepaalde trots bij het resultaat. Datzelfde geldt natuurlijk voor Haas gaat undercover, dat ik schreef voor ckv. Dat mis ik vaak in de rest van het curriculum, dat gevoel van: hier heb ik me voor ingespannen en ik heb er echt wat van geleerd.”

Had je ook vóór je pws en je ckv-werkstuk al eens de ervaring hoe lekker het kan zijn om je flink in te spannen?

“Op school eigenlijk niet. Maar toen ik in groep 4 of 5 zat, kocht mijn oma een boek over filosofen. Wij lazen telkens samen een hoofdstuk en gingen daarover doorfilosoferen aan de hand van de vragen die erin stonden. Dat was echt fantastisch om te doen! Later schreef ik vaak artikelen over iets wat me bezighield. Oma zette dan opmerkingen bij passages waar ze het niet mee eens was; en we praatten er samen diepgaand over door. Daar genoten we allebei van. Zoiets zou in de klas ook best kunnen, lijkt me.”

Heeft Haas gaat undercover effect gehad, zijn er dingen veranderd op je school?

“Ik heb tijdens het schrijven veel met mijn ckv-docent gepraat over het onderwijssysteem. Ook bij onze schooldirectie en bij wat andere docenten heb ik mijn verhaal gedaan – er werd goed naar geluisterd. Eerlijk gezegd is er daarna nog niet zo veel veranderd. Mijn medeleerlingen vonden het wel vet dat ik een echt boek had geschreven, waar ik geld mee verdien, en dat je mijn naam overal op internet tegenkomt. Maar er kwam geen discussie op gang, niet onder leerlingen, niet onder docenten. Jammer!

Alleen onze geschiedenisdocent probeerde een andere aanpak: tijdens een les over de Jodenvervolging nam hij ons mee door het dorp Leek, waar vóór de Tweede Wereldoorlog een hechte Joodse gemeenschap was. Ter plekke vertelde hij hoe mensen leefden en over de verschrikkelijke dingen die er zijn gebeurd. Zo kwam de geschiedenis veel dichterbij, dat was indrukwekkend en leerzaam. En nog lekker buiten ook! Dat was echt een schoolvoorbeeld van hoe het ook kan, van hoe ik graag vaker les zou willen krijgen.”

Kreeg je veel reacties uit het onderwijsveld?

“Er zijn ruim 600 exemplaren van mijn boek verkocht, dat had ik echt niet verwacht. Online verschenen veel positieve reacties en ik ben geïnterviewd door allerlei (online) kranten en onderwijstijdschriften. Superleuk allemaal. Het allerleukst vond ik het meewerken aan een onderwijspodcast. Zoiets had ik nog nooit gedaan, dat was echt nieuw voor me.”

Ga je slagen voor je eindexamen, denk je? En wat ga je daarna doen?

“Dat slagen moet wel lukken, ik sta nu – na het schoolexamen – gemiddeld een 8,1. Wat wel nog spannend is, is of het me lukt om mijn diploma misschien zelfs cum laude te halen. Dat lijkt me wel tof. Daarna ga ik studeren aan het University College in Groningen, Liberal Arts & Sciences. Maar eerst in de zomer met mijn vader een fysiek flink uitdagende huttentocht lopen in de bergen van Italië of Oostenrijk. Daar heb ik heel veel zin in, na twee jaar corona!”

foto: Erik Veenstra (voor De Krant Roden)

‘Na weken, maanden van geploeter en gefoeter was het eindelijk zover: het eindexamen. Bobby vond het erg spannend. De examens duurden wel twee of drie uur, veel te lang voor een hazenbrein. Maar door een goede voorbereiding kwam Bobby er goed doorheen. Het telefoontje dat Bobby kreeg, was positief. Hij was geslaagd. Eindelijk was het klaar. Samen met het (hazen-)onderzoeksteam en alle betrokkenen donken ze een goed glas thee, uit hooi getrokken. Bobby’s lievelingsdrankje. De conclusies van het onderzoek waren overduidelijk: over de hele linie gezien is het hazenonderwijs gewoon beter dan het mensenonderwijs. Korter naar school en toch hogere productiviteit, meer aandacht voor de individuele leerling, minder bureaucratie of, plat gezegd, ‘minder gezeik’. Het is gewoon vrijer. Leren is daar leuk.’

Uit: Haas gaat undercover; Een kritische blik op het moderne onderwijs

Uitgeverij EigenZinnig; ISBN 9789463900621

De genoemde podcast is hier te beluisteren:

tjipcast.nl/onderwijs/is-het-middelbaar-onderwijs-in-nederland-echt-zo-saai-tjipcast-155-met-thijs-hogenhuis