Steeds meer kinderen en jongeren zijn bijziend. Een deel van hen loopt risico om op latere leeftijd slechtziend of zelfs blind te worden. In tegenstelling tot wat velen denken, zijn beeldschermen niet de grootste boosdoener. Maar wat dan wel? NEMO Kennislink zocht het uit.

Door Elles Lalieu op NemoKennislink

De 20–20–2-regel is de laatste tijd veel in het nieuws. Kinderen en jongeren, die nog in de groei zijn, moeten na twintig minuten op een beeldscherm kijken, twintig seconden pauze nemen. Daarnaast moeten ze minstens twee uur per dag naar buiten. Oogartsen geven dit advies om het stijgende aantal gevallen van bijziendheid af te remmen.

Oogmetingen

Dat het aantal kinderen en jongeren met bijziendheid stijgt, staat buiten kijf. Het Erasmus MC Rotterdam heeft aan het eind van de jaren negentig twee grote bevolkingsstudies opgezet. Eén onder twaalfduizend mensen van veertig jaar en ouder, en één onder tienduizend kinderen. Alle deelnemers aan deze studies komen iedere paar jaar naar het ziekenhuis voor onderzoek. Oogmetingen zijn hier onderdeel van. “Bij mensen die zijn geboren in de jaren dertig komt bijziendheid nauwelijks voor”, vertelt Jan Roelof Polling, onderzoeker en orthoptist aan het Erasmus MC. “In de jaren vijftig en zestig zien we de prevalentie stijgen naar ongeveer vijftien procent. En inmiddels is de helft van alle jongvolwassenen bijziend.” In andere Europese landen is een vergelijkbare stijging te zien.

Meer bijziendheid is geen direct gevolg van de introductie van de smartphone en de tablet. De stijging was immers al langer aan de gang. Polling ziet wel een duidelijke link met educatie. “Mensen die meer geleerd hebben, zitten langer in de boeken. En een boek lezen is net als op een beeldscherm kijken dichtbijwerk.” Veel dichtbij kijken (op een afstand van ongeveer dertig centimeter) zorgt ervoor dat het oog in de lengte gaat groeien. Hoe hard het oog groeit, is leeftijdsafhankelijk.

Naar buiten

Toch is er wel een probleem en dat heeft alles te maken met beeldschermgebruik. Dat heeft hetzelfde effect als lang in de boeken zitten. Als er geen controle is, zijn kinderen op school én na schooltijd vaak urenlang met een computer, tablet of smartphone bezig. En al die tijd zijn ze niet buiten. Binnen zitten is, naast veel dichtbij kijken, een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van bijziendheid. Misschien zelfs wel de belangrijkste factor. Verschillende onderzoeken hebben laten zien dat kinderen en jongeren die meer tijd buiten doorbrengen minder kans hebben om bijziend te worden dan jeugdigen die veel binnen blijven. Kinderen die weinig dichtbij kijken en weinig naar buiten gaan hebben zelfs een grotere kans om bijziend te worden dan kinderen die veel dichtbij kijken, maar ook veel naar buiten gaan.

Het aantal jongvolwassenen met bijziendheid neemt toe. Beeldschermen aanwijzen als de grote boosdoener is niet terecht. Bijziendheid ontstaat door een combinatie van veel dichtbij kijken en weinig buiten zijn. Om sterke bijziendheid, en de daarbij behorende complicaties te voorkomen, zijn behandelingen mogelijk. Bijvoorbeeld met speciale contactlenzen of oogdruppels die verdere lengtegroei van het oog tegengaan. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Lenzen kunnen infecteren en bij een ernstige infectie kan dat leiden tot een onomkeerbare visuele beperking. Oogdruppels geven bijwerkingen, zoals last van het licht of een wazig beeld bij dichtbij kijken. “Voorkomen is dus nog altijd beter dan genezen”, stelt Polling, “en in het geval van bijziendheid ook veel makkelijker.” Buiten lezen of gamen kan al een groot verschil maken. Lekker naar buiten dus.

Lees het volledige artikel op NemoKennislink