Kunstmatige intelligentie, oftewel AI, is een onderwerp waar veel over te leren valt. Bijvoorbeeld over AI-robots die teksten, foto’s en video’s genereren en zelfs stemmen nabootsen: ‘generative AI’. Hoewel dit handig lijkt, brengt het ook uitdagingen met zich mee met betrekking tot nepnieuws en desinformatie. Nico Dekens, een expert in het zoeken van informatie op internet, deelt inzichten over de invloed van deze generative AI op de verspreiding van nepnieuws en onwaarheden. Hoe betrouwbaar is deze AI eigenlijk?

Bron artikel: isdatechtzo.nl

“Chatbots zoals ChatGPT schrijven antwoorden op basis van de informatie die we ze voeden”, legt Nico uit. “Hierdoor zijn ze een weerspiegeling van onszelf en het internet, inclusief de onzin en nepnieuwswebsites die daar te vinden zijn. De data die we in deze systemen invoeren zijn dus niet alleen afkomstig van gecontroleerde informatiebronnen.”

“Ook wat jij invoert, als vraag of als informatie, komt in het systeem terecht. Daarmee dragen we samen een verantwoordelijkheid. We zien nu dat ChatGPT steeds slechter wordt in het verstrekken van betrouwbare informatie, omdat we er zoveel onzin in voeren.”

“Chatbots zoals ChatGPT en Google Bard zijn handig om vragen te stellen, waarbij ze direct uitgebreide antwoorden geven. Maar deze robots zijn geprogrammeerd om altijd een antwoord te geven. Als de chatbot het antwoord niet weet, verzint het iets.”

Nico ontdekte tijdens zijn onderzoek dat de robot zelfs liegt om te verbergen dat het een fout heeft gemaakt. “Ik vroeg het om een review te schrijven voor een website, met de instructie om de toon van een 16-jarige aan te houden en ten minste 1 spellingsfout te maken. Toen er geen spellingsfout in stond, sprak ik de robot daarop aan. Het verzon ter plekke welke spellingsfout het gemaakt zou hebben, wat natuurlijk niet zo was. Zelfs als je duidelijke instructies geeft, zoals: ‘geef een bronvermelding’, kan het zijn dat die bronvermelding volledig verzonnen is. Het is een imperfect systeem.”

Als AI zo onbetrouwbaar is, waar kunnen we het dan wel voor gebruiken?
Nico ziet meer positieve kanten aan AI dan negatieve. “Het kan ook veel bijdragen aan hoe we werken. Bijvoorbeeld om je te helpen een idee uit te werken, een grote lap tekst samen te vatten of data te verwerken. Maar we moeten AI niet als mens of betrouwbare bron gaan zien.”

“Generative AI is een computer die tekst of beeld maakt op basis van wat het heeft geleerd. Maar een computer heeft geen idee wat waar is of niet. En ook niet van de menselijke wereld en de context waarin je iets vraagt. Het is daarom goed om te bedenken waarvoor we het wel en niet kunnen gebruiken. Je moet het systeem geen grote levensvragen gaan stellen. Het is een hulpmiddel en je moet altijd handmatig controleren of het wel klopt.”

Kan generative AI worden gebruikt om desinformatie te verspreiden?
Donald Trump die gearresteerd wordt of de paus in een vette jas. Met tools zoals ChatGPT of Midjourney kun je in een paar seconden een tekst of foto laten maken. Die zien er vaak geloofwaardig uit, alsof een mens het heeft gemaakt. “Dat kan bewust worden ingezet om veel nepberichten in één keer te maken en te verspreiden op internet. Zo zie je bijvoorbeeld nep-reviews in online winkels zoals Amazon en zelfs hele nep-websites. Als iemand een concurrent kapot wil maken, kan die met veel negatieve nep-reviews veel schade aanrichten.”

Met de komst van geloofwaardige AI-creaties moeten we volgens Nico nooit meer zomaar iets voor waar aannemen. “Check altijd twee keer voordat je iets voor waar aanneemt of deelt. Als we daar niet voorzichtig mee zijn, kan onjuiste informatie veel mensen tegelijk misleiden.”

“Ik denk bijvoorbeeld dat influencers een kwetsbare groep zijn. Zij hebben een groot bereik en delen vaak actuele nieuwtjes. Iemand kan vrij gemakkelijk een geloofwaardige nepfoto toesturen, bijvoorbeeld om iemand in een kwaad daglicht te zetten. Of een neptekst, met nepnieuws over belangrijke onderwerpen zoals politiek, klimaat of gezondheid.” Als een influencer dit klakkeloos overneemt en we onze mening daarop baseren, kunnen we misleid worden. En bijvoorbeeld op basis van verkeerde informatie naar de stembus gaan.

Als we niks meer kunnen vertrouwen, hoe weten we dan nog wat waar is?
Het is dus vooral belangrijk om niet zomaar iets als waar aan te nemen. En om het zelf goed te controleren of het klopt. Nico geeft 5 tips:

Check of het is onderzocht. Factcheckers en goede journalistiek worden steeds belangrijker. Zij hebben de middelen om te onderzoeken of iets echt of nep is. Kijk daarom altijd of er een bestaande factcheck of krantenartikel is dat laat zien of iets wel klopt. Bijvoorbeeld op Nieuwscheckers.nl of Nu Checkt.

Check waar het vandaan komt. Bedenk bij het zien van een bericht wat de belangen kunnen zijn van de verzender. Zo zijn er gerichte desinformatiecampagnes, om een positief beeld van een land te promoten (dat doet bijvoorbeeld China richting Europese bronnen). Maar denk ook aan de nepreviews die proberen een concurrent uit te schakelen. Check ook altijd de ‘over ons’-pagina op een website om de bron te controleren.

Check of de persoon bestaat. AI zorgt voor nieuwe vormen van fraude. Iemand kan met AI gemakkelijk een nepprofiel maken van een persoon die helemaal niet bestaat, compleet met nepfoto en profiel. Vooral als diegene je tot actie aanspoort, bijvoorbeeld om snel geld over te maken: dubbelcheck dan of het om een bestaand persoon gaat.

Check of het echt een bekende is. Ook kan iemand zich voordoen als een bekend persoon. Bijvoorbeeld een deepfake-filmpje of stemcloning (waarbij je stem wordt nagemaakt met AI), dat wordt gemaakt op basis van filmpjes en audio van deze persoon. Zie bijvoorbeeld deze video met Mark Rutte, gemaakt door De Correspondent. Check of het echt die persoon is, door op te zoeken of betrouwbare bronnen bevestigen dat diegene dat gezegd heeft. Of in dit geval: of erbij wordt vermeld dat het met AI is gemaakt. Is het een bekende van jou? Check dan of het echt je vriend of dochter is door een codewoord af te spreken of persoonlijke vragen te stellen (zie ook dit artikel voor tips)

Check afbeeldingen en video’s. Wil je weten of een foto echt gemaakt is, en niet gemaakt door AI? Gebruik de Google-functie Reverse Image Search. Ook de VRT geeft tips om een foto te controleren. Of lees de tips van NRC. Video’s gegenereerd door AI worden steeds levensechter, maar je kunt op dit moment nog wel signalen oppikken waardoor je ziet dat het nep is.

Meer tips vind je op isdatechtzo.nl.