• Als je naar een ander wijst wijzen er vier vingers naar jezelf.
• Wat je zegt ben jezelf.
• Nee, jij trekt volle zalen.

En andere dooddoeners.

We klagen enthousiast en vol overgave in het onderwijs. Ik doe daar, ook in deze serie columns, hartstochtelijk aan mee. Anders is het lastig om een column te vullen. Kommer en kwel is voor een columnist fijn.

Er is natuurlijk ook best een heleboel om over te klagen. We hebben een uit de klauwen gierend lerarentekort, lastige ouders, een overvol curriculum, haperende resultaten, keurslijfmethoden, een minister die niks snapt, rare regenteske werkgevers, losgeslagen adviseurs, onhanteerbare leerlingen, onintelligente collega’s, te koude lokalen, te warme lokalen, een schamel salaris, verrot en verouderd meubilair, een toetsontwikkelaar die er niets van snapt, helse kopieerapparaten, aftandse digiborden en wat dies meer zij.

Het moet toch ondertussen opvallen dat we nooit klagen over ons zelf. Over ons eigen aandeel. Onze eigen deskundigheid. Onze eigen professionaliteit. Want die klopt uiteraard wel. Alleen al de gedachte dat wij iets verkeerd doen maakt ons boos. Want wij zijn de deskundigen.

Daar waar we er ook nog eens over klagen dat zelfreflectie op de PABO een overmatig deel van de kostbare tijd inneemt verleren we deze vaardigheid daarna al snel. We reflecteren weinig op ons lesgeven en vragen ons weinig af of we wel het goede doen. We zijn vaak druk met druk zijn en druk doen. Martin Bootsma en Eva Naaijkens pleiten er in hun boek ‘De School als Werkplaats’ voor om eens lekker achterover te leunen en te kijken of we allemaal wel op de goede weg zijn. (https://www.uitgeverijpica.nl/titels/nieuw/de-school-als-werkplaats-pica)

Neem nu bijvoorbeeld de dalende leesvaardigheid. De cijfers zijn groeiend desastreus.

“In het rapport schrijft de onderwijsinspectie dat 24 procent van de 15-jarige leerlingen niet in staat is de hoofdgedachte uit een tekst te halen. In 2003 gold dit nog voor 11 procent van de leerlingen. Nederland scoort met bijna een kwart matig lezende scholieren onder het gemiddelde van alle onderzochte landen, waarbij een op de vijf leerlingen onvoldoende leesvaardig is.” (bron NOS)

En dan de rekenvaardigheid:

Aan het eind van het basisonderwijs (bo) behaalt 33% van de leerlingen het niveau 1S voor rekenen-wiskunde. In het speciaal basisonderwijs (sbo) is dit 1,8%. Daarmee liggen de prestaties voor het streefniveau nog ver verwijderd van de ambitie van 65% 1S die de commissie-Meijerink in 2010 formuleerde bij het opstellen van de referentieniveaus. (bron Onderwijsinspectie)

Wat zijn de reacties van onderwijsgevend twitter vaak? Ouders moeten meer (voor)lezen met de kinderen, de directie biedt mij de gelegenheid niet, ik moet veel administratie doen, ze zitten de hele dag op hun mobieltje, ik heb geen goede materialen, de methode deugt niet enz. enz. Ik heb nog nooit iemand horen zeggen: ‘Mijn lesgeven is niet goed. Ik ga proberen dat te verbeteren.’ We zoeken altijd naar oorzaken buiten onszelf waar we liefst ook nog eens geen invloed op hebben. Dat de buitenstaander ons ziet als klagerige ‘Rupsjes Nooitgenoeg’ begin ik zo langzamerhand te begrijpen. Stel dat jij dit gemopper steeds leest over, ik noem maar een zijstraat, banketbakkers. Dan zou jij ze ook als zeurpieterige huillies wegzetten.

Het is nu eenmaal een feit dat ouders vaak weinig lezen en voorlezen met de kinderen. Minder dan vroeger (hoewel mijn ouders dat ook niet deden). Maar het is ook een feit dat we daar nu eenmaal mee te dealen hebben omdat ik niet de arrogantie en pretentie heb om ouders te veranderen. Ze zien mij aankomen …. Daarop wachten getuigt van een tijdrekkerige onnozelheid. Hoewel mijn ouders niets daaraan deden is het toch goed gekomen. Door leerkrachten die met de geringe middelen van die tijd, maar zeer vakkundig mij leerden lezen en begrijpend lezen. Want dat is echt geen hogere wiskunde (goed rekenen trouwens ook niet).

We mopperen dat ouders naar malafide of bonafide bijlesbureaus gaan. Geef ze eens ongelijk. We laten ze betalen voor, vaak, waardeloze bijlessen omdat wij onze taak niet goed doen. En dan mopperen we vervolgens dat ze dat doen. Het is toch om je dood te schamen. Ik doe dat wel. En die bijlesbureaus? Gelijk hebben ze. We maken het ze wel heel gemakkelijk. De gelegenheid schept de dief.

Ik gooi de knuppel maar in het hoenderhok; de dalende lees- en rekenvaardigheid is ons als leerkrachten ook voor een groot deel aan te rekenen. Wij zijn ingehuurd om kinderen te leren lezen en rekenen. Wij worden betaald om kinderen te leren lezen en rekenen. En wij leveren 25% laaggeletterd af. Niemand anders. Ouders leveren geen lezers af. Een percentage dat groeit. En wat doen wij? Miepen en zeuren. Ik herhaal; Wij Leveren 25% Laaggeletterd Af ! En dan praat ik niet eens over de rekenvaardigheid, waar ook nog winst te behalen is.

Doe daar wat aan. Zorg dat je recht van spreken hebt.

Ik werk momenteel op een school zonder hyperige fratsen. We proberen goed les te geven en zijn daarin als team sterk omdat we een lijn trekken. De rust in het gebouw valt iedere bezoeker op. Iedereen is aan het werk. Kinderen en leerkrachten. Ik weet zeker dat die rust en duidelijkheid ook invloed op gedrag hebben. Er gebeurt weinig verontrustends. Iedereen weet waar die aan toe is. En nee, het woord saai valt nooit. We hebben kennis van zaken en weten wat werkt. De onderbouw is geen eiland, maar er is een echt doorlopende lijn. We vergaderen weinig want de lijnen zijn al duidelijk. En we hebben ook nog tijd en gelegenheid om ‘leuke’ dingen te doen. Alleen stralen we ook uit dat nieuwe dingen leren ook leuk is. Iedere dag sluit ik af met de vraag: ‘Wat weet je nu wat je om half negen nog niet wist?’ Na het samen opruimen is dat een fijn moment met soms verrassende antwoorden die mij weer wakker schudden. En we herhalen ongemerkt ook nog even.

Ons plezier als leerkracht valt bezoekers ook op. We lachen veel met elkaar. En het werkt, want we scoren hoog op leerlingtevredenheid en oudertevredenheid (beiden scoren ongeveer 9). En de resultaten mogen er ook nog eens zijn. Oud leerlingen die je spreekt blikken vol liefde op de school en hun leerkrachten terug. En dat op een gewone school in een gewoon Drents dorp met gewone kinderen, gewone ouders en gewone leerkrachten. Zonder bijzondere methoden, materialen en bouwkundige snufjes. En wij ….. wij realiseren ons dat we verplichtingen hebben. En hapert het? Dan gaan we zitten en gaan we bewezen interventies inzetten om de boel weer op de rit te krijgen. Dat kan snel want we weten wat werkt. En lukt het dan nog niet, dat gebeurt ons ook, dan hebben wij alles op alles gezet. Soms lukt het niet. Ouders accepteren dat, want ze weten dat onze inzet groot is. Oudergesprekken leveren nooit verrassingen op. Zo simpel is het ….

Mensen zullen ongetwijfeld hoog in de gordijnen klimmen en zeggen dat zij weer alles geweldig doen. Want ook dan ligt het weer aan alle anderen. Dan herhaal ik de mantra: wij leveren 25% laaggeletterd af. Niemand anders. Wij.

Bertus Meijer

Onderwijsenzo

(Deze column heeft eerder gestaan in nr 181 van IPON Magazine)