Het gaat om vaardigheden als ‘kritisch denken’, ‘creatief denken’, ‘probleemoplossen’,  ‘ict-basisvaardigheden’, ‘informatievaardigheden’ en ‘computational thinking’. Die laatste drie vormen samen met ‘mediawijsheid’ de digitale vaardigheden, waarvoor een afgeleid model – het model voor digitale geletterdheid – is ontwikkeld. Bekijk ook het overzicht van interviews, waarin diverse experts toelichting geven op de vaardigheden en het belang voor het onderwijs.

Het nieuwe model voor 21e eeuwse vaardigheden bouwt voort op het oude, dat is ontwikkeld door Kennisnet. Een belangrijk verschil met het oorspronkelijke model is dat het onderwerp ‘digitale geletterdheid’ niet meer zelfstandig voorkomt. Het is uitgesplitst in de 4 zelfstandige vaardigheden: ict-basisvaardigheden, mediawijsheid, informatievaardigheden (het omgaan met grote hoeveelheden informatie) en computational thinking.

“We wilden alle vaardigheden zo clean mogelijk presenteren”, zegt Petra Fisser van SLO – nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, dat samen met Kennisnet dit model verder heeft uitgewerkt. “We hebben ook stippellijnen tussen de vaardigheden gezet, om aan te geven dat ze elkaar aanvullen en overlappen. Bij het oplossen van problemen moet je bijvoorbeeld ook creatief kunnen denken.”

Behoefte aan materialen

SLO heeft in 2014 een onderzoek uitgevoerd naar de mate van aandacht voor en integratie van de 21e eeuwse vaardigheden in het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

Uit dat onderzoek bleek dat de 21e eeuwse vaardigheden nog weinig doelgericht en structureel aan de orde komen in het onderwijs. Er is beperkte aandacht voor de vaardigheden in landelijke leerplankaders, en in reguliere methodes komen ze weinig substantieel en systematisch voor.

Vooral creatief en probleemoplossend denken en handelen en digitale geletterdheid waren nog weinig uitgewerkt. Dit zijn ook de vaardigheden waarover leraren aangeven behoefte te hebben aan meer kennis en inzicht in wat de vaardigheden concreet inhouden, en aan lesmaterialen voor concrete houvast in de praktijk.

Materialen in ontwikkeling

Reden te meer dus om bij de verschillende vaardigheden van het model lesmateriaal te ontwikkelen. Dit voorjaar zal het eerste materiaal worden gepresenteerd. “Scholen zitten te springen om materiaal waarmee ze de 21e eeuwse vaardigheden een plaats kunnen geven in hun onderwijs”, zegt Remco Pijpers van Kennisnet.

“We zien dat er op onze website veel wordt gezocht naar informatie over dit onderwerp. Zeker ook sinds het Platform Onderwijs 2032 heeft geadviseerd om digitale geletterdheid een vaste plek in het onderwijs te geven.”

Leerlijn programmeren

Kennisnet en SLO trekken daarbij de komende jaren samen op. Pijpers: “Joke Voogt (inmiddels SLO’er) heeft voor Kennisnet het oorspronkelijke model van de 21e eeuwse vaardigheden opgesteld. In samenwerking met SLO vertalen we de vaardigheden, die in het nieuwe model vallen onder digitale geletterdheid naar materialen waarmee scholen aan de slag kunnen.

Zo wordt er onder andere hard gewerkt aan een leerlijn programmeren en werkt SLO verder aan het concretiseren van andere vaardigheden, met name kritisch denken en zelfregulering.”