Leren zonder schoolboek maar mét een iPad, een digibord in plaats van dat ouderwetse krijtbord en lessen volgen via Youtube. Het onderwijs wordt steeds digitaler.

De keus was vorig jaar moeilijk: blijven Elyne van 11 en Axel van 8 op hun reguliere school in Monnickendam? Of gaan ze naar De Verwondering, de nieuwe innovatieve school in hun woonplaats, waar onderwijs op de iPad wordt gegeven? ,,Ieder kind is verschillend," dubde moeder Sybrich Willemsma. ,,Je moet op andere knopjes drukken om het beste eruit te halen."

Dus liet zij de keus aan haar kinderen. Elyne zat al in groep 7 en wilde de basisschool daar afmaken. Axel was enthousiast over de nieuwe school en stapte wel over. ,,Op de oude school was meer rust en ritme. Maar dat was ook meer one size fits all." Axel werd daar niet genoeg geprikkeld, vond Willemsma. ,,Nu krijgt hij creatiever onderwijs toegespitst op zijn leerbehoefte."

iPadonderwijs
Die nieuwe lesmethode heeft voor hem goed gewerkt. Volgens Willemsma is de voortgang van Axel door het iPadonderwijs meer zichtbaar en meer meetbaar. ,,Hij doet alles in zijn eigen tempo, maar ik kan – net als zijn leraren – zien of hij bepaalde niveaus haalt." Zo zag ze dat Axel afgelopen schooljaar al meer dan de lesstof voor 1 jaar heeft gedaan. ,,Er zit geen limiet op die programma's. Als hij verder wil leren, kan dat gewoon."

Het onderwijs, dat lange tijd niets deed met de voortrazende digitalisering, is nog altijd zoekende naar een goede manier om de nieuwe technologische mogelijkheden in te zetten in de klas. In opdracht van staatssecretaris Sander Dekker denkt het Platform Onderwijs2032 over de toekomst van het onderwijs.

© AD.

2032
Volgende maand komt het platform met de hoofdlijnen van zijn advies aan de staatssecretaris. Want wat moeten kinderen die in 2032 van school komen, kunnen? Axel leert bijvoorbeeld programmeren, iets waar hij aan de toekomst misschien veel aan heeft. Willemsma: ,,Soms denk ik: dat had ik Elyne ook gegund."

In 2013 opende eerste iPadschool haar deuren. De Steve Jobsschool werd vernoemd naar de oprichter van Apple en geestelijk vader van de iPad. Het initiatief voor de iPadschool kwam van opiniepeiler Maurice de Hond, die zag dat zijn peuterdochter diersoorten dankzij een app vliegensvlug uit haar hoofd had geleerd.

Direct kritiek
Er kwam direct kritiek. Kinderen zouden alleen spelletjes spelen en voortdurend naar een schermpje turen. Daar moet je bij Willemsma niet mee aankomen. ,,Ik moet mezelf ook dwingen mijn telefoon neer te leggen en de computer uit te zetten. Dat is nu eenmaal de dagelijkse realiteit." En de tablet gebruiken om er de hele dag spelletjes op te spelen, kan niet. Die optie kan de docent uit- en aanzetten. 

In steeds meer klaslokalen moest het krijtbord al plaatsmaken voor een digibord, een groot elektronisch scherm waarop informatie en afbeeldingen worden geprojecteerd. De opmars van die digiborden wordt gestuit door de tablets, waardoor meer individueel en minder klassikaal onderwijs gegeven wordt. Inmiddels zijn er 25 scholen die enkel met de tablet onderwijs geven, maar de mobiele schermen duiken ook op op scholen die zich geen iPadschool noemen. Uitgever Malmberg voorspelde vorig jaar al dat het schoolboek in 2019 helemaal is vervangen door tablets. De lesstof komt dan digitaal beschikbaar. 

© AD.

Multimediaal leren
In principe kan een tablet het boek vervangen, zegt hoogleraar onderwijskunde Liesbeth Kester. Op een tablet wordt tekst gecombineerd met beeld. Dat kan prima zijn, zegt Kester, die gespecialiseerd is in multimediaal leren: ,,Er is niks mis met spelenderwijs leren. Maar iets wat leuk is, is niet per definitie leerzaam." 

Kester, verbonden aan de Universiteit Utrecht, waarschuwt er tegen het medium – de tablet in dit geval – centraal te stellen. ,,Er valt nog wel wat af te dingen op de adaptiviteit, het idee dat de lesstof zich aanpast aan het niveau van de leerling en andersom. Dat zelfsturend vermogen is lastig voor scholieren. Studenten op de universiteit hebben daar nog moeilijk mee, logisch dat ook kinderen in de basisschoolleeftijd dat lastig vinden. Als je niet weet wát je niet weet, weet je ook niet waarnaar je moet zoeken." 

Toch is Willemsma vooral blij dat de school in Monnickendam is opgericht. Er is nog een voordeel, dat niets met de technologie te maken heeft: op Axels oude school waren alle docenten vrouw. Op de nieuwe school staan juist meer mannen voor de klas. ,,Ik vind meer diversiteit op de basisschool ook heel belangrijk."

'In 5 minuten draai ik youtubeles in elkaar'

Een ledlampje is eigenlijk een kattenluikje. Alleen als een kat hard genoeg tegen het luikje drukt, gaat-ie open. Een ledlampje gaat alleen branden als de spanning hoog genoeg is. Dit is het begin van een natuurkundeles van Jan Willem Eckhardt op Youtube. De docent wis-, schei- en natuurkunde begon 3 jaar geleden met de filmpjes toen een leerling een paar lessen had gemist. Hij stuurde hem door naar Khan Academy, de grootste Amerikaanse aanbieder van gratis youtubelessen.

Tussen de bedrijven door

,,Het Engels bleek toch te ingewikkeld. Toen dacht ik: dat kan ik ook." Inmiddels heeft hij 500 video's online staan en heeft hij een eigen bedrijfje in bijlessen opgericht. Ook geeft hij nog 3 dagen per week gewoon les, op scholen in Soest en Zeist. De youtubelessen maakt hij tussen de bedrijven door. ,,Geef me een onderwerp, geef me een camera, geef me 5 minuten en ik heb het aan elkaar gepraat," zegt Eckhardt.

Kunnen zijn digitale lessen de lessen in de klas vervangen? ,,Absoluut niet! Uit onderzoek is gebleken dat klassen die alleen video's kijken – flipping the classroom heet dat – structureel een heel of half punt lager scoren op proefwerken." Zijn lessen zijn echt alleen bedoeld voor leerlingen die na de les wat extra uitleg kunnen gebruiken, benadrukt Eckhardt. Een smeekbede van een leerling was de reden dat het filmpje over ledlampjes online verscheen. 'Meneer, kunt u deze uitleg alstublieft op internet zetten?' Nou, dan doe ik dat."