Op de Vrijeschool Christophorus in Roermond hangen nog ouderwetse krijtborden en zijn géén tablets. „Hebben we helemaal niet nodig”, zegt directeur Paul Adriaans. „De paar computers die we gebruiken, zijn voor ons een opzoekmedium. Meer niet. We hebben goede leraren die de stof enthousiast kunnen overbrengen. Daar gaat het om. Opvoeden in de virtuele wereld? Moet de school dat doen?” vraagt hij zich af.

De kinderen in de zesde klas – groep 8 – zouden ICT-les wel leuk vinden, zo blijkt. Iedereen heeft thuis een laptop of tablet. Lente: „Ik vind tekenen en schrijven leuk. Een iPad heb je in school niet nodig.” Sem: „Toch zou het soms wel fijn zijn. We hebben nu de schoolkrant op twee laptops gemaakt. Dat duurde lang.” De directeur laat de ICT-gekte aan zich voorbij gaan. „We blijven heel rustig. Hebben onze eigen visie, vrijheid van onderwijs. Daar zijn we heel gelukkig mee.”

 NIET NODIG

Er zijn meer mensen die tablets niet nodig vinden om goed onderwijs te kunnen geven. Psychologen waarschuwden onlangs in het Financieele Dagblad dat de opmars van de tablets veel te snel gaat, zonder bewijs dat kinderen er beter door leren. Veel scholen schaffen tablets aan om hun imago op te poetsen, maar vergeten op te schrijven welk doel ze ermee willen bereiken. Psycholoog Han van der Maas, geestelijk vader van de zeer populaire apps Rekentuin en Taalzee, wil vooral waarschuwen.
Opmerkingen van dezelfde strekking maakten diverse Limburgse briefschrijvers, die reageerden op de verhalen in deze serie. De „verheerlijking van ICT-middelen” in de klas roept boze en gefrustreerde gevoelens op. Ze zijn bang dat kinderen door een ongestructureerde inzet van tablets worden „versmald tot een cognitief opname-apparaat”, terwijl er geen enkel bewijs is dat tabletonderwijs beter is dan klassiek onderwijs.
 HET GEHEUGEN

Dat gebrek aan bewijs is voor de Utrechtse communicatiewetenschapper Daniël Janssen de reden om zich in de Volkskrant van 30 augustus af te vragen of het eigenlijk wel werkt: ‘lezen en leren van een scherm?' Papier maakt tekstbegrip makkelijker. Ga maar na: zodra we aandachtig iets moeten lezen, gaan we teksten eerst printen. Om op dat papier passages te onderstrepen en er iets bij te schrijven, ook al lezen we dat nooit meer terug. Het zijn kapstokjes voor het geheugen, zegt Janssen. Reken- en taalmethodes in de klas zijn ook niet zomaar uit de lucht komen vallen. ‘Er ligt veertig jaar leesonderzoek ten grondslag aan hoe we studieboeken maken. We weten precies wat het effect is van kleur, tussenkopjes, bolletjes en plaatjes. Over hoe we digitale lesboeken effectief maken, weten we niets', zei hij in de Volkskrant.

 REVOLUTIE

Er zijn meer wetenschappers die zich hebben gestort op de effecten van beeldschermen in het onderwijs. Zo zijn er al bewijzen dat lezen van een scherm vermoeiender is dan van papier, dat een scherm uitnodigt tot scannen en niet tot lezen en dat het verdomd lastig terugzoeken is. Volgens Janssen gaan de ‘iPadprofeten' er stilzwijgend vanuit ‘dat het plastische brein zich ook wel een toetsenbord en beeldscherm eigen kan maken, net als destijds pen en papier'. Of dat zo is, betwijfelt ook psycholoog Jan Derksen. Hij zette vorig jaar in dezelfde krant al grote vraagtekens bij de Steve Jobsscholen. Volgens hem veranderen de psychische patronen in de hersenen niet zo snel als de technologische samenleving. Er komt geen revolutie in je hoofd, omdat de iPad is uitgevonden, betoogt hij.
 DIGITALE DEMENTIE

De Duitse hersenonderzoeker Manfred Spitzer vindt het gebruik van iPads bij kleuters in elk geval ‘kindermishandeling', zei hij onlangs in een toelichting op zijn boek Digitale Dementie. Kleine kinderen die veel naar tablets of tv kijken, kennen beduidend minder woorden en krijgen een taalachterstand. Bij de ontwikkeling van de jonge hersenen spelen zintuiglijke ervaringen, zoals proeven, ruiken en voelen, een belangrijke rol. Onthouden waar je iets kunt vinden, maakt je dus niet slimmer en laat je hersenen niet groeien. Zelfs alleen al het idee dat je alles kan opzoeken, zorgt ervoor dat je de geleerde feiten sneller vergeet. Spitzer wil computers niet uitbannen, maar waarschuwt wel. „Om de problemen in deze wereld op te lossen hebben we experts nodig: wetenschappers, juristen, ingenieurs. Die mensen onderscheiden zich door een gedegen parate kennis van hun vakgebied. Dat krijgen ze niet door te onthouden dat ze het via Google kunnen opzoeken.”
 SMARTPHONE

In de zesde klas van de Roermondse Vrije School werken ze in hun schriften verder aan het Romeinse Rijk. Ze hebben een deel van Europa getekend en ingekleurd. Als wij deze huiselijke omgeving verlaten, zitten twee kinderen in de hal met gekleurde kaartjes te spelen. Hoewel? Als we bij de voordeur staan, schuift één van de twee snel nog even zijn smartphone achter zijn rug.

Carola de Boer,  Limburger.nl