Digitale geletterdheid is een belangrijk aspect binnen loopbaanoriëntatie. Welke kansen ziet hoogleraar Marinka Kuijpers? En welke stappen kunnen scholen en schoolbesturen zetten? Kennisnet sprak haar voor de serie ‘loopbaanoriëntatie in een digitale context’.

Door Harriet Leget op Kennisnet

Prof. dr. Marinka Kuijpers is sinds 1 april 2012 werkzaam als bijzonder hoogleraar ‘Leeromgeving en Leerloopbanen in het (v)mbo aan de Open Universiteit. Ze werd in 2008 onderscheiden door de Stichting Platforms VMBO voor haar verdiensten voor het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs.

Waarom is digitale geletterdheid belangrijk bij de loopbaanontwikkeling van leerlingen?

“Als het gaat om loopbaanleren en -ontwikkelen in de beroepscontext kun je er op twee manieren naar kijken: Ten eerste heb je hebt digitale vaardigheden nodig om een beroep uit te oefenen. Ook zijn de vaardigheden zijn belangrijk om werk te krijgen in een maatschappij die steeds digitaler wordt.

“Daarnaast is het ontwikkelen van loopbaancompetenties, die invloed hebben op leren en werk, erg belangrijk. Digitale vaardigheden spelen hierbij een grote rol. Bijvoorbeeld bij het (onder)zoeken van mogelijk werk, ook wel werkexploratie. Je moet je online kunnen oriënteren op de arbeidsmarkt. Je moet weten hoe je online werk kunt vinden dat past bij je interesses en kwaliteiten.

“Tot slot moet je kunnen netwerken. Dit is een tweede belangrijke loopbaancompetentie. Dit speelt zich vaak online af. Jongeren die een netwerk kunnen opbouwen en onderhouden, maken meer kans een baan te vinden.

“Solliciteren gebeurt steeds vaker online. Sollicitanten worden bijvoorbeeld gevraagd een online test uit te voeren, een digitaal assessment te doen, een filmpje te maken of via Skype een sollicitatiegesprek te voeren. De uitdaging van zo’n online sollicitatiegesprek is om in 2 minuten een gesprek te voeren op basis van 1 vraag. Kortom, digitale media hebben een prominente rol in de samenleving en op de arbeidsmarkt. Als school speel je hier met loopbaanbegeleiding op in.”

Kun je stellen dat digitale media je kansen op de arbeidsmarkt vergroten, maar tegelijkertijd ook een belemmering kunnen zijn?

“Het is onze taak om jongeren voor te bereiden op een toekomst waarin digitale vaardigheden belangrijk zijn. Een andere toekomst dan waarin wij als leraren of ouders in zijn grootgebracht. Stap voor stap moeten leerlingen gebruik leren maken van digitale middelen. Dat is niet eenvoudig.

“Tegelijkertijd maken digitale middelen het gemakkelijker om jezelf te laten zien aan potentiële werkgevers. Voor sommige leerlingen is het juist uitdagend een filmpje te maken, of iets in te spreken, als daar om wordt gevraagd. Dat kan fijner zijn dan het schrijven van een sollicitatiebrief.

“De koppeling tussen loopbaanontwikkeling en digitale geletterdheid ligt voor de hand. Uit de praktijk blijkt dat dit lastig is om te organiseren. Ook beseffen nog niet alle scholen hoe belangrijk dit is.”

Wat maakt het zo moeilijk?

“Scholen staan enorm onder druk om te presteren. Er zijn nieuwe eisen en verwachtingen die worden toegevoegd aan alles wat scholen al moeten doen. Denk aan digitale geletterdheid, Loopbaan oriëntatie en -begeleiding (LOB) -, burgerschap in curriculum.

“Daarnaast worden scholen afgerekend op cijfers. Dan doe je wat binnen je mogelijkheden ligt. Op het moment dat je moet veranderen, dan moet je het heel anders doen. Dan moet je fouten mogen maken. Die ruimte is er nauwelijks voor scholen.”

Welke stappen kunnen bestuurders en schoolleiders zetten voor een goede start?

“Begin met een goede visie. Denk na over waar de leerling staat en wat we willen bereiken met die leerling en loopbaanleren. Welke rol heeft digitalisering daarin?

“Vervolgens bespreek je wat die visie betekent voor het professionaliseren en het implementeren van die visie. Maak duidelijk hoe je beleid vertaalt naar de praktijk, met ruimte om fouten te maken waarvan je kunt leren.

“Een aanpak zou kunnen zijn: leerlingen ontwikkelen een digitaal loopbaandossier. Dit maken ze op school en geven zelf inhoud aan het dossier. Dit dossier kun je het hele curriculum gebruiken. Niet als een doel op zich, maar als een middel. Zo zijn leerlingen doelbewust bezig met loopbaanleren en werken ze aan hun digitale vaardigheden. Ook kunnen ze dit dossier inzetten in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij het leren tijdens de opleiding of stage of het zoeken naar een (bij)baan.

“Tot slot is het goed om een netwerk op te zetten met alumni en bedrijven in de regio. Goed voor leerlingen, maar ook voor scholen en schoolbesturen. Op die manier leer je digitaal netwerken door gebruik te maken van het loopbaandossier. Besef wel dat dit alleen werkt met een duidelijke visie die breed gedragen wordt en waar iedereen voor wil gaan.”