Het aloude kwartetspel als leermiddel, maar nu ook digitaal. Als het aan Louis Hilgers ligt, wordt de Kwartool een succes in het onderwijs. De applicatie bestaat uit een website en een app om op eenvoudige wijze educatieve kwartetgames te maken, te uploaden en te spelen. Als introductie-, leer- en discussiespel over vrijwel elk onderwerp, voor alle leeftijden, voor elk vak en elk niveau. Hilgers hoopt dat leraren en leerlingen Kwartool met net zoveel gemak gaan inzetten als zijn grote voorbeeld Kahoot.

Origineel verschenen in IPON Magazine #181 door Brigitte Bloem

Het spelletje kwartet, wie is er niet mee opgegroeid? Meestal het eerste kaartspel dat je als kleuter speelde. Hilgers nam het initiatief om het klassieke spel te digitaliseren. “Ik ben ervan overtuigd dat dit oer-Hollandse kwartetspel tal van didactische mogelijkheden biedt”, vertelt hij, “maar dan wel in een moderne digitale uitvoering en met een eigentijdse naam: Kwartool.”
Met Kwartool levert Hilgers samen met zijn team een tool waarbij je via de website Kwartool.nl je eigen digitale kwartet kunt uploaden, over elk onderwerp dat jij belangrijk vindt (zie kader 1 en 2). Vervolgens kun je het kwartet spelen met de app Kwartool. Door in lessen een spelvorm in te zetten, nemen motivatie en betrokkenheid van leerlingen meestal sterk toe, weet Hilgers. “Hierdoor leren leerlingen doorgaans met meer plezier en beklijft de stof beter.” Het kwartetspel is een ideaal kennismakingsspel, maar zeker ook een leerspel en kan zelfs een uitstekend discussiespel zijn.

Elke maand een spel

Op de vraag of het kwartetspel de jongere van nu wel aanspreekt, geeft Hilgers een eerlijk antwoord. “Dat is nu nog de vraag. Toen ik het spel vorig jaar op Vistacollege, een mbo-school bij mij in de buurt, liet zien, vroegen de studenten: ‘Is dat memory met vier kaarten?’.” Hilgers nodigde de designstudenten uit voor een challenge om vier bij elkaar horende kaarten van een kwartetspel te ontwerpen. “Dat heb ik geweten”, lacht hij. “De studenten waren laaiend enthousiast en kwamen met prachtige onderwerpen en uitvoeringen. Van een aantal daarvan hebben de studenten op ons verzoek volledige kwartetspellen gemaakt. Die spellen worden te zijner tijd ook aan de database van Kwartool toegevoegd.”
Leraren kunnen heel gemakkelijk zelf een digitaal kwartet maken. Ook kunnen ze ervoor kiezen hun leerlingen er een te laten maken. “Je pakt een onderwerp en je kiest zes tot tien facetten van dat onderwerp”, legt Hilgers uit. “Elk kwartet bestaat uit vier kaarten die iets vertellen over het deelonderwerp. Doordat de uitvoering digitaal is, kun je er zo nodig een QR-code bij opnemen, bijvoorbeeld voor een extra opdracht of verdiepende informatie.”
Let wel op dat afbeeldingen, illustraties en foto’s van derden niet zomaar rechtenvrij gebruikt kunnen worden. “In de toekomst hopen we daar een oplossing voor te vinden”, aldus Hilgers. “Via een abonnement op een stockfotodatabase willen we ervoor zorgen dat je via Kwartool rechtenvrije illustraties kunt gebruiken voor je kwartet. Overigens zijn eigen tekeningen of foto’s vaak nog veel leuker om te gebruiken.”

Hilgers: “Iedereen kan een zelfgemaakt digitaal kwartetspel naar ons sturen, al stellen we wel kwaliteitseisen. Deze staan op de website. Vervolgens zetten wij het kwartet op de website en in de app. Op termijn hopen we op een enorme database met digitale kwartetspellen over allerlei onderwerpen en overzichtelijk gerubriceerd. Echter, voorlopig brengen we elke maand één spel over het voetlicht en zo bouwen we verder aan de database.” Een deel van de kwartetten in de database is al toegankelijk via Kwartool.nl. Deze digitale kwartetspellen zijn doorbladerbaar, zodat je als leraar zelf kunt beoordelen of ze geschikt zijn voor in de les.
Ook bestaande fysieke kwartetten die bij lesmateriaal horen, kunnen op verzoek worden gedigitaliseerd en toegevoegd aan de database. Hilgers: “Ook de uitgeverijen mogen ons benaderen. Zo worden al deze kwartetten open leermiddelen. Vanzelfsprekend bewaakt een onafhankelijke redactie de kwaliteit. Ook zullen we geen controversiële onderwerpen accepteren.”
Je hoeft geen ontwerper te zijn om zelf een kwartet te ontwikkelen. “Met Kwartool, in combinatie met Word kun je al heel gemakkelijk kwartetkaartjes maken, waarna je er een pdf van maakt”, licht Hilgers toe.

Avatar Louis

De app van Kwartool draait op alle devices, zowel iOS als Android. De ambitie van Hilgers en zijn team is dat Kwartool in de toekomst net zo gemakkelijk gebruikt wordt als Kahoot. “Kahoot is ook gewoon een tool, maar door de wereldwijde populariteit staan er inmiddels honderdduizend quizzen in”, aldus Hilgers.
Zelf is Hilgers in digitale vorm aanwezig in de app. Avatar Louis legt je, als de Siri van Kwartool, de werking van de app uit. Een cadeautje van de bouwers voor Hilgers. Maar eigenlijk is Kwartool zo gebruiksvriendelijk, dat alles voor zich spreekt. Het spelen zelf gaat heel intuïtief. Wil je een spel onderbreken, dan pauzeer je en ga je op een later tijdstip verder. Is er tien minuten geen activiteit, dan stopt het spel. Als je de app een volgende keer opent, begin je met een schone lei. Elke kaart in je ‘hand’ is full-colour, de kaarten die niet in jouw bezit zijn, zijn in grijstinten. Zo zie je in één oogopslag welke kaarten je aan je medespelers kunt vragen. Je speelt eigenlijk online net zoals je kwartet speelt aan tafel. Op de website van Kwartool vind je de Didactische Kickstarter, en een lesformat, een soort handleiding voor leraren met ideeën en inspiratie voor werkvormen, waarmee je het kwartet­spel – naar keuze online of fysiek – als didactische tool in kunt zetten in je dagelijkse onderwijspraktijk.

Stimuleringsbijdrage Mediawijzer

Het Kwartetspel Sociaal-Digitaal, dat gespeeld kan worden via de Kwartool-app, was vorig jaar één van de vijf projecten die een stimuleringsbijdrage kregen van Netwerk Mediawijsheid. Het was een onderdeel van de Challenge Samen Sociaal Online. Het Kwartetspel Sociaal Digitaal daagt jongeren uit de discussie aan te gaan over (a)sociaal gedrag op sociale media. De jury beoordeelde het spel als ‘een origineel initiatief met een sterk inhoudelijk uitgangspunt. De aansluiting op het bestaande platform van Kwartool maakt het makkelijk te implementeren’. Een mooie opsteker voor Hilgers en zijn team.

Maar Hilgers boekte met het kwartetspel al meer successen. Zo kreeg hij de opdracht een Kunstkwartet Curaçao te ontwikkelen (KunstKwartetCuracao.org). Dit kwartetspel (mét lesbrieven en opdrachtkaarten) heeft als doel jongeren de liefde voor de eigen Curaçaose kunst, kunstenaars en cultuur bij te brengen. Het draagt daarmee bij aan de zoektocht van de jongeren naar de eigen culturele identiteit. Kunstkwartet Suriname komt er mogelijk ook aan. Op dit moment worden in Suriname en op Curaçao met Kwartool kwartetspellen ontwikkeld over slavernij.
Van de Provincie Limburg en het Vredesfonds kreeg Hilgers de opdracht om een kwartet te ontwikkelen dat kinderen leert over vrijheid (RamVrie.nl). Alle 385 basisscholen en 85 scholen voor voortgezet onderwijs in Limburg hebben een pakket met vijf fysieke spellen, inclusief lesbrieven, gekregen. Bovendien is het spel opgenomen in de database van Kwartool. De ambitie van Hilgers is om dit kwartet ook landelijk uit te gaan rollen. Met Hilgers’welbekende vasthoudendheid zal dat zeker gaan lukken.

Wie zijn betrokken bij Kwartool?

Het initiatief van Kwartool komt van onderwijsman in hart en nieren Louis Hilgers (LouisHilgers.nl). Inmiddels is Kwartool ondergebracht bij zijn Stichting TienTotZestien. Deze stichting heeft als doel bij te dragen aan de ontwikkeling van kinderen, tieners en jongeren in Nederland, op Aruba, Curaçao, Sint-Maarten, in Suriname en Caribisch Nederland. Het uitgangspunt van het initiatief Kwartool is de Open Leermiddelen filosofie: gratis voor iedereen beschikbaar!
De Serious Game-makers van Hulan, onder de bezielende leiding van Rob Hulsen, omarmden het project Kwartool. Met onder meer steun van het Prins Bernard Cultuurfonds werden website en app ontwikkeld. Paul Westeneng (Learn2grow.nl) ontwikkelde de bijbehorende Didactische Kickstarter (handleiding) en het lesformat, die op Kwartool.nl beschikbaar zijn.

Kwartool in het kort:

• Kwartool bestaat uit de website Kwartool.nl  en de bijbehorende app Kwartool voor iOS en Android.
• Website en app zijn gratis te gebruiken.
• Eenvoudige intuïtieve bediening om een digitaal kwartet te maken én te spelen.
• Op termijn zijn vele kwartetspellen over allerhande onderwerpen gratis beschikbaar.
• Zo ontstaat een alsmaar groeiende database met educatieve spellen als leermiddelen voor po, vo, mbo en ho.

Mogelijke werkwijze om met je leerlingen zelf met behulp van Kwartool een digitaal kwartetspel te maken:
1. Neem een onderwerp dat je in de klas wilt behandelen.
2. Kies of je eerst aan de slag gaat met de leerlingen om een digitaal kwartet te maken, of dat je eerst het onderwerp uitgebreid wilt behandelen, zodat de leerlingen op basis van deze nieuwe kennis het kwartet gaan maken.
3. Verdeel je leerlingen in werkgroepen, zoveel als er kwartetcategorieën in het spel moeten komen en laat ze brainstormen.
4. Vervolgens zoeken ze, zo nodig, extra informatie op internet, in de bibliotheek of door een interview te houden. Coach de leerlingen behalve op inhoud ook op rollen en taakverdeling binnen de werkgroep.
5. De werkgroepen verwerken alle informatie in een eindproduct en presenteren hun eindproduct aan de hele groep. Samen dekken ze het hele onderwerp af.
6. Gebruik het Kwartool-format op de website om alle kwartetcategorieën te digitaliseren.
7. Tot slot: spelen maar via de Kwartool-app!

Erfgoed

Piet van der Vlugt uit Tilburg is misschien wel de grootste kwartetverzamelaar ter wereld. Zijn enorme verzameling omvat 25.000 unieke kwartetspellen. De kwartetspellen worden helaas nooit meer gespeeld, terwijl er erg mooie en ook heel leerzame spellen tussen zitten.
Stichting TienTotZestien is bij Stichting Immaterieel Erfgoed aangewezen als zorgdrager/borger van het kwartetspel immaterieelerfgoed.nl/nl/kwartetspel. “Met Kwartool kunnen we de belangrijkste spellen uit de verzameling van Piet van der Vlugt digitaliseren. Dan kan iedereen ze weer spelen of bijvoorbeeld gebruiken voor onderzoek of scripties”, aldus Hilgers.