Voor het speciaal onderwijs was leermateriaal over digitale geletterdheid moeilijk te vinden. Maar dit is veranderd: vanaf nu staat veel leermateriaal op Wikiwijs. Op de NOT 2019 werd de Wikiwijs-pagina gepresenteerd.

Door Harriet Leget van Kennisnet

In het speciaal onderwijs is het voor leraren een hele uitdaging om lesmateriaal over digitale geletterdheid te vinden. Anja van den Berg, coördinator Leerlijnen bij de Onderwijsspecialisten licht toe: “Op dit moment is het lesmateriaal versnipperd en niet eenduidig. Leraren maken jaarlijks opnieuw zelf materiaal waardoor het niet op één plek vindbaar is voor de hele sector.”

Op zoek naar een verzamelplaats dienden de Onderwijsspecialisten een zogeheten versnellingsvraag in: een vraagstuk met ict waar veel schoolbesturen tegenaan lopen. Met ondersteuning van Kennisnet en de PO-Raad kwamen ze tot de oplossing: een nieuwe Wikiwijs-pagina als verzamelplaats voor leermateriaal digitale geletterdheid in het speciaal onderwijs.

Problemen rond mediagebruik

Aandacht voor mediawijsheid bij deze doelgroep is extra belangrijk, dat blijkt sterk uit het onderzoek dat tijdens de versnellingsvraag gedaan werd door het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en de Onderwijsspecialisten in samenwerking met Kennisnet, de PO-Raad en Mediawijzer.net. “Kinderen met een beperking en hun begeleiders ervaren veel problemen rond mediagebruik. Overmatig gamen, weinig begrip van mediagebruik, cyberpesten, contact met wildvreemden of seksueel getinte filmpjes sturen wordt veel genoemd,” vertelt Peter Nikken, onderzoeker bij het NJi.

Aandacht voor mediawijsheid in het speciaal onderwijs is extra belangrijk, dat blijkt sterk uit het onderzoek dat tijdens de versnellingsvraag gedaan werd door het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en de Onderwijsspecialisten in samenwerking met Kennisnet, de PO-Raad en Mediawijzer.net. © RODNEY KERSTEN / KENNISNET

60 procent van de beroepskrachten observeert overmatig mediagebruik, ongeveer de helft van de respondenten merkt dat de leerlingen media niet goed begrijpen en ongeveer een derde krijgt te maken met ongewenst gedrag. Die percentages liggen vele malen hoger dan bij leerlingen in het reguliere onderwijs volgens Nikken.

Voor de inhoud van de Wikiwijs-pagina is het onderzoek als leidraad gebruikt en is er voortgebouwd op de ‘Leerlijn digitale geletterdheid voor het so en vso’, die ontstond uit een eerdere versnellingsvraag. Experts uit het speciaal onderwijs hebben vervolgens bestaand leermateriaal verzameld, beoordeeld en gekoppeld aan de leerdoelen uit die leerlijn.

Kwetsbare doelgroep

Wim Ludeke, bestuurder bij de Onderwijsspecialisten, onderstreept het belang van onderwijs in digitale geletterdheid voor deze doelgroep: “We ervaren dat de leerlingen erg kwetsbaar zijn als het gaat om het gebruik en begrip van digitale media en het overzien van de omgangsvormen en ongeschreven regels die bij het internet horen.”

Max, voorheen leerling van Het Prisma in Arnhem en momenteel werkzaam in de ict, had bijvoorbeeld wel eens een ruzie op sociale media. Inmiddels heeft hij met behulp van zijn multimedia-leraar geleerd hiermee om te gaan. Nu ziet hij vooral de voordelen: “Als ik bijvoorbeeld een afspraak heb met iemand dan vergeet ik het snel. Maar via de mail of WhatsApp, kan ik het altijd teruglezen.” Ook gebruikt hij vaak Google als hij hulp nodig heeft bij zijn mediagebruik: “Bijvoorbeeld: hoe log je uit op Facebook.”

Plezier en voordeel

Het is dus extra belangrijk dat de begeleiders en leraren van leerlingen zoals Max, genoeg informatie en leermateriaal over digitale geletterdheid tot hun beschikking hebben. Steven Verlare, leraar en mentor bij Aventurijn, Stichting Almere Speciaal: “Nu is het erg zoeken naar geschikt lesmateriaal voor onze leerlingen. Daarom ben ik blij met de Wikiwijs-pagina Digitale Geletterdheid! Het zou nog mooier zijn als ook uitgevers en ontwikkelaars meer aandacht hebben voor dit onderwerp.”

Nikken: “Juist kinderen met een beperking kunnen zoveel voordeel en plezier hebben van digitale middelen.” Ook leerling Max is het daarmee eens: “Internet en computers hebben zowel voordelen als nadelen.” Maar zonder, zou hij absoluut niet willen. Vooral omdat hij zelf als ict-er werkt: “Ik bouw bijvoorbeeld websites en dat vind ik hartstikke leuk!”

Meer informatie

Wil je meer lezen over deze versnellingsvraag? Bekijk de resultaten in het praktijkvoorbeeld ‘Hoe creëren we een verzamelplaats digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs?’

Heb je zelf goed lesmateriaal, voorlichtingsfilmpjes, apps of spellen over digitale geletterdheid in het speciaal onderwijs? Mail dan naar: a.vandenberg@deziep.nl