We moeten proberen de ontwikkelingen te begrijpen, te volgen, er wat van te vinden, en actief het gesprek faciliteren over de impact ervan op het onderwijs. Zeker in het onderwijs waar alles draait om de voorbereiding op leven, leren en werken, is het nodig dat we manieren vinden om ons tot deze stevige ontwikkelingen te verhouden. Gelukkig besteden vakbladen en onderwijswebsites veel aandacht aan interessante didactische toepassingen van ChatGPT, maar er is meer om over na te denken.

Wij zijn professionals

Er zijn manieren om proactief na te denken over technologische ontwikkelingen en de plek daarvan in uw onderwijs. Daarbij gaat het niet alleen om de instrumentele toepassing ervan, maar ook om het bewust kiezen voor werkvormen waarbij je die technologie wel of niet kunt gebruiken en – last but not least – waarom. De ontwikkelingen van AI dwingen ons om na te denken in welke mate we ze wíllen toelaten in ons onderwijs. Het doel om leerlingen voor te bereiden op een vervolgstudie en een leven in een van technologie doordrenkte wereld, brengt met zich mee dat we nadenken en proberen onze gedachten te ordenen. Dat is zeer complex, omdat het om grote verantwoordelijkheden gaat. Het hoort bij professional zijn, werken in een beroep dat constant in verandering is, altijd nieuwe ontwikkelingen blijven volgen.

Geen paniek, want wij praten met elkaar

Al jaren werken veel scholen met Vier in balans als basismodel. Met dit model kunt u beschrijven wat er nodig is om ict in het onderwijs goed te gebruiken. Kennisnet heeft de onderdelen visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen, en infrastructuur uitgewerkt in verschillende hulpmiddelen die u helpen om een geïntegreerde visie te krijgen op ict in het onderwijs. Bij het onderwerp AI gaat het nu vooral om de pijler deskundigheid – van iedereen in de schoolorganisatie.

Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid

Een van de hulpmiddelen onder Vier in balans die helpen de deskundigheid te vergroten, is de Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid van de leraar. Dit instrument helpt u om stap voor stap met uw collega’s na te denken over de nieuwe ontwikkelingen. Ook helpt het om afspraken te maken zodat iedereen een rol kan spelen bij de introductie van generatieve AI in de school. De handreiking bestaat uit een aantal vragenlijsten die helpen het gesprek op gang te brengen en tot afspraken te komen. Vanuit onderzoek en ervaringen van veel scholen, kwamen we tot drie principes waarop de Handreiking is gebaseerd:

• Leraren professionaliseren wanneer ze de regie over de inhoud van hun werk hebben en hun onderwijs op basis daarvan kunnen ontwerpen. (M. Snoek, M. Vermeulen 2016, Theory of improvement (Horvers 2016)
• Complexe veranderingen in schoolorganisaties hebben daadwerkelijk effect als iedereen in de organisatie zijn rol pakt. Het gaat om ‘alignment tussen de sleutelfiguren’. (Schobben, 2021)
• Professionaliseren is geen one-size-fits-all; de eigen context waarin iedere leraar werkt, moet voorop staan. (Onderzoek naar teacher leadership, ervaren autonomie, identiteit – M. Snoek)

De handreiking is zo opgezet dat u eerst met collega’s nadenkt over de vraag: hoe wil ik dat mijn leerlingen leren en welke hulpmiddelen gebruik ik daarbij? De voorbeeldgespreksvragen die in de handreiking staan, zijn op de juiste plekken voorzien van informatiebronnen zoals onderzoeksresultaten en publicaties.

Praten met andere sleutelfiguren

We verwijzen in de handreiking steeds naar andere sleutelfiguren in de school die hun rol spelen bij de keuze van leermiddelen: i-coaches, schoolleiders, beleidsmedewerkers en bestuurders. Al deze sleutelfiguren hebben een eigen perspectief, dat wordt uitgewerkt in een eigen vragenlijst. Praat niet alleen met functiegenoten, maar juist ook met de andere sleutelfiguren.

Gespreksthema’s en -vragen

In de handreiking komen veel gespreksthema’s en vragen aan bod die voor verschillende sleutelfiguren in de school relevant zijn. Als aanvulling daarop kunt u deze vragen gebruiken bij het gesprek over AI op school en professionaliseren:

1. Wat voor school zijn we, wat zijn onze waarden, op welke manieren willen we leerlingen laten leren?
2. We gebruiken deze (…) didactische aanpakken en hebben deze (…) middelen tot onze beschikking. Moeten we hierin iets aanpassen omdat leerlingen nu nieuw gereedschap tot hun beschikking hebben? Wat zou dat betekenen voor de manier waarop we opdrachten formuleren en het werk controleren? Waar moeten we dan speciaal op letten?
3. Vragen formuleren voor de AI-chatbot, het controleren van het antwoord: dit vergt digitale geletterdheid van leerlingen en leraren. Besteden we daar al aandacht aan?
4. Is er aanleiding om pas op de plaats te maken, en deze nieuwe hulpmiddelen nu geen plek te geven in onze onderwijsaanpak? Hoe realiseren we dit?
5. Om de technologie te begrijpen, moeten we haar leren kennen, uitproberen. Hoe organiseren we dat en hoe zorgen we dat opgedane ervaringen worden geëvalueerd en besproken?
6. Hoe zorgen we ervoor dat we kennis hebben over de mogelijke impact van (generatieve) AI, ook buiten de onderwijssituatie? Denk aan impact op administratie, privacy, maar ook maatschappelijke impact die relevant is voor leven, leren en werken.
7. Wie uit de organisatie kan ons hierbij helpen? Hoe maken we hier een duurzaam traject van?

Lees verder op kennisnet.nl