‘Een grote mond is belangrijk als je blind bent’

Klokslag 4 uur belt Eva aan bij het huis van Wout. Natuurlijk komt ze niet met lege handen. Twee zakken chips en een grote fles cola helpen vast om Wout en Jesse aan de praat te krijgen.

Het B-woord…

‘Hoi, ik ben dus Wout en hij is Jesse. We zijn allebei 15 en zitten in de bovenbouw van vmbo-tl op de Visio-school in Grave. Dat is een school voor slechtziende en ‘braille-leerlingen’. Dat is hoe de school ons noemt. Maar zeg maar gewoon ‘blind’ hoor, dat zijn we toch? Al sinds onze geboorte… Ik ben enig kind.’

Jesse: ‘Ik heb een zus van 18, zij kan wel zien. Soms ben ik wel jaloers op haar en op andere ziende mensen. Voor zienden is het dagelijks leven vaak net wat makkelijker. Niet dat ik iets te klagen heb hoor, mijn leven is top! Ik heb hele leuke ouders die me gelukkig niet al te veel beschermen. Ik krijg best veel vrijheid om de dingen te doen die ik leuk vind.’

Taxi

Wout: ‘Jesse en ik kennen elkaar al een jaar of tien, zo lang zitten we hier al op school. Er zijn niet veel scholen voor kinderen met een visuele beperking in Nederland. Dus kinderen komen van ver hierheen. Jesse woont in Rhenen, ik in Valkenswaard. Dat is te doen, qua reisafstand. Elke ochtend om half 8 haalt mijn taxi me op; en dan ben ik een dik uur later op school – ruim op tijd voor de eerste les, die om kwart voor 9 begint. Onderweg lees ik een luisterboek via Storytel.’

Jesse: ‘In de taxi heb ik lekker drie kwartier de tijd om een beetje op YouTube rond te kijken en game-nieuws te volgen. Gewoon de normale alledaagse dingen, zeg maar. Soms game ik wat en natuurlijk luister ik veel muziek via Spotify. Een enkele keer doe ik onderweg aan laatste-moment-leren voor een toets.’

Spullen voor school

Jesse: ‘Zonder digitale hulpmiddelen zou ons leven veel moeilijk zijn, zeker weten. Ik gebruik bij bijna elke les mijn laptop. Ik heb er een braille-leesregel aan hangen, daarop wordt de informatie van het scherm omgezet in braille. Dat gebruik ik niet vaak, omdat het een beetje langzaam gaat. Eerlijk gezegd is mijn leessnelheid niet zo hoog. Meestal laat ik me voorlezen – natuurlijk via mijn koptelefoon – zo navigeer ik door Windows, Word en zo. JAWS is prima voorleessoftware voor schoolwerk; het (gratis te downloaden) NVDA werkt fijner voor games.’

Wout: ‘Wiskunde is mijn lastigste vak, dat is voor veel blinden zo. Rekenen is het probleem niet, maar grafieken zijn echt een uitdaging. Daarvoor heb ik niets aan mijn brailleregel. De tekeningen voor zienden worden zo geprint dat wij de lijnen kunnen voelen. Als er veel lijnen door elkaar lopen, is dat lastig om te snappen hoe het geheel in elkaar zit. Maar ik blijf oefenen, ik word er al beter in.’

Later

Jesse: ‘Ik wil graag de sociale kant op. Bijvoorbeeld op een zorgboerderij werken met jongeren met autisme. Het lijkt me gaaf om mensen te kunnen helpen en blij te maken.’

Wout: ‘Ik zie mezelf wel als ict-helpdeskmedewerker bij bijvoorbeeld Optelec, een bedrijf dat hulpmiddelen levert aan blinden en slechtzienden. Dan kan ik mensen helpen om hun probleem met de printer op te lossen, of met de braille-leesregel, of met JAWS. Ik weet zelf hoe het voelt als je zonder die hulpmiddelen zit en hoe fijn het is als een ict-helpdeskmedewerker het dan voor je oplost. Dat wil ik ook doen.’

 Online

Jesse: ‘We doen veel online, welke 15-jarige niet eigenlijk? Ik zit best vaak op TikTok, YouTube, soms Insta, WhatsApp en Telegram, Skype en Spotify natuurlijk. En op Discord zit ik in een groep met mensen van school. Weet je wat Discord-servers zijn? Community’s van mensen met dezelfde interesses, zoals bijvoorbeeld audiogames. Mijn favoriete is die van TJ The blind gamer, een YouTuber die probeert om spellen voor zienden voor zichzelf toegankelijk te maken. Op zijn Discord-server zit ik vaak met hem en z’n vrienden te praten over games.’

Wout: ‘Ik doe ook de gewone dingen. Ik kijk zelf niet zoveel zomaar wat rond op internet, ik laat me graag adviseren – door Jesse bijvoorbeeld. Snapchat heb ik geprobeerd, maar dat is het niet voor mij: te veel foto’s – al kun je er ook gewoon berichtjes sturen. Ik volg Blind Alien, een YouTuber die verhalen maakt met computerstemmen. Ik vind die heel leuk om te kijken. Op zijn Discord-server praten mensen erover, ik praat graag mee. Je kunt ook ideeën indienen voor een volgend verhaal.’

(On)toegankelijk

Jesse: ‘De meeste sites en apps zijn redelijk toegankelijk, beter dan vroeger. Maar we lopen toch geregeld vast. De website van Spotify bijvoorbeeld, is heel raar opgebouwd. Als je een bepaald nummer wil horen en dus het zoekbalkje zoekt, kom je eerst langs tien verschillende invoerveldjes die nergens op slaan en waar je niks mee kan. Pas ergens achteraan staat die zoekbalk. Vervolgens staan je zoekresultaten helemaal onderaan, onder je playlists. Heel onlogisch. Gelukkig werkt de app op mijn telefoon wel beter. Teams, waar wij op school ook na de lockdown veel mee werken, is op zich prima. Alleen als de docent een Word-document deelt, gaat het fout. Dan staat er ‘lange link’ op je braille-leesregel en JAWS is dan sprakeloos. Je kan dan drukken op de pijltjes wat je wil, je kun er niet uit, je kunt dat niet afsluiten. Heel irritant!’

Wout: ‘Op mijn oude Samsung-telefoon kon ik bijna geen berichten typen. Ik moest steeds gokken waar de letters stonden op het toetsenbord; dat kostte heel veel inspanning. Op een iPhone kun je swipen van de ene letter naar de andere. Als je de goede letter hebt gevonden (dat hoor je dan via de voice-assistant), tik je dubbel en dan staat ie er. Als je dat gewend bent, gaat het heel snel. Maar andere dingen gaan juist op een Android weer fijner, bijvoorbeeld een pizza bestellen als je aparte toppingswensen hebt.’

Slimme trucjes

Jesse: ‘Als ik ergens in vastloop, accepteer ik dat gewoon niet. Ik geef niet op voordat ik heb gevonden wat ik zoek. Een verstopte downloadbutton bijvoorbeeld, waarvan ik wéét dat die er moet zijn. Dan kan ik gerust een half uur zoeken totdat ik ‘m vind. Ik heb intussen ook allerlei slimme zoektrucjes via Google geleerd; in dit geval ‘downloadpage [naam site]’, dan kom je meteen op de goede plek uit.’

Perfecte website

Jesse: ‘De perfecte website qua navigatie is samtupy.com, waar je audiogames kunt spelen. Die is gemaakt door de blinde audiogame-developer Sam Tupy. Zijn site is heel simpel: geen plaatjes, geen overbodige gekke dingen, maar gewoon een menu. Je kunt meteen vinden wat je nodig hebt.’

Wout: ‘Ik vind AGarchive.net een hele goede site. Het is een site met audiogames, speciaal gemaakt voor blinden. Daar kan ik heel makkelijk doorheen navigeren.’

Gamen

Wout: ‘We spelen voornamelijk audiogames, die zijn speciaal gemaakt voor en door blinden. Er zijn bijvoorbeeld schietspellen, kaartspellen en online bordgames. Soms game ik op mijn mobiel, maar het liefst op mijn pc, met een headset op om het goed te kunnen horen. Als je hoort dat er iets links van je gebeurt, moet je naar links draaien. Rondlopen en springen om kogels te ontwijken gaat gewoon met de pijltjestoetsen, schieten doe je met control of spatie. Voor instructies in welke richting je moet lopen, werken de meeste games met de windrichtingen: Noord, Oost, Zuid en West. Maar voor sommige shootergames moet je op je gehoor heel nauwkeurig richten. Moeilijk, maar wel heel gaaf. Ik ben wel eens hopeloos verdwaald in een landschap. Gelukkig zijn er ook games waar je goed wordt begeleid bij het navigeren, the Ville is bijvoorbeeld een hele coole game.’

Jesse: ‘Steeds vaker zijn ook reguliere games toegankelijk voor blinden. De nieuwe versie van Halo, een spel van Microsoft dat binnenkort uitkomt, krijgt meer toegankelijkheidsfuncties. Daar verheug ik me op, ik ga het zeker proberen.’

Games en video’s maken

Jesse: ‘Ik wilde graag games gaan maken voor de audiogame-community. Ik heb geprobeerd te leren programmeren in Python, maar dat was niet echt een succes. Met twee anderen hier van school zit ik wel in een gamedevelopers-groepje, Firegaming heten we. De een maakt geluidseffecten, een ander doet het echte programmeerwerk en ik onderhoud de website.’

Wout: ‘Ik heb een eigen YouTube-kanaal, killerzomby 888; daar maak ik in het Engels video’s – of eigenlijk podcasts – over audiogames. Ook een over een game van dat groepje van Jesse.’

 Dromen

Wout: ‘Voor een filmpje van museum NEMO ben ik geïnterviewd over hoe blinden dromen. Ik droom vooral in geluiden, en ook wel met voelen en ruiken. Ik las op internet dat als je blind geboren bent, je niet in beelden droomt. Maar als je – toen je klein was – wel kon zien, dan kun je in beelden blijven dromen.’

Jesse: ‘Ik droom in geluiden en in tast. Ik kan gewoon dingen voelen in mijn droom.’

 Online lessen

Wout: ‘Tijdens de lockdown kregen we online les. Dat vind ik lastig te volgen, ik kan me dan niet zo goed concentreren en ben snel afgeleid. Het geluid is vager en soms kun je mensen niet goed horen.’

Jesse: ‘Teams vind ik nogal tegenvallen, delen ervan zijn voor ons niet toegankelijk en als je per ongeluk ergens verkeerd klikt, kom je d’r niet meer uit.’

Hulp vragen

Jesse: ‘Mijn levensmotto of tegeltjeswijsheid is: ‘Een grote mond is belangrijk als je blind bent’. Daarmee bedoel ik niet dat ik brutaal wil zijn, maar wel dat het belangrijk is om mensen om hulp te durven vragen, anders wordt je leven behoorlijk lastig. Soms als ik buiten de weg niet meer weet, of in de winkel iets zoek, of als ik online vastloop en echt de wanhoop nabij ben, vraag ik aan iemand die kan zien: ‘Wil je me helpen?’ En bijna altijd willen ze dat wel.’

Vrienden

Jesse: ‘Ik had al ongeveer een jaar online contact met iemand met wie ik vaak gamede, dat was altijd heel leuk. Grappig genoeg kwam hij opeens ook bij ons op school, nu zijn we online en offline vrienden.’

Wout: ‘Ik maak niet vaak offline afspraken. De afstand speelt mee, iedereen van school woont ver weg. Ik vertrouw mijn oriëntatievermogen ook niet helemaal, ik blijf liever in de buurt van mijn huis. Ik ben nu wel een beetje aan het oefenen met zelf rondlopen in mijn eigen dorp. In het openbaar vervoer versta ik de namen van de stations die omgeroepen worden vaak niet. In de trein zit ik wel meer ontspannen dan in de bus.’

Jesse: ‘Eind vorig schooljaar vroegen een stel slechtziende vrienden hier van school of ik zin had om mee te gaan, gewoon wat reizen met de trein. Dat was superleuk en dat doen we nu wel vaker. Soms reizen we naar een kermis of zo, maar het gaat ons er vooral om dat we samen op pad te zijn. Nu ik dat wat vaker doe, wordt het reizen met het OV ook minder spannend. En ach, als je een verkeerde trein neemt, dan komt het ook wel weer goed. Er zijn ook altijd mensen op het station of op straat die je om hulp kan vragen.’

Zelfstandig

Wout: ‘Ik ga deze week voor het eerst naar de groep op de dagbehandeling; daar leer je zelfstandig koken en boodschappen doen en je je oefent ook om te reizen met openbaar vervoer. Die groep is voor mij ook om te oefenen met initiatief nemen en mijn mening geven.’

Bioscoop

Jesse: ‘Sommige bioscoopfilms hebben goede audio-descriptie, daar kunnen wij ook heen. De nieuwe James Bond-film wil ik wel zien. Vaak moet je dan een aparte app downloaden, dat is wel een gedoe. Bij Netflix is dat handiger, daar zit vaak een prima audio-descriptie bij de films en series. Undercover bijvoorbeeld. Je krijgt dan alles te horen wat er op het beeld gebeurt. Dus als iemand naar een kast loopt, hoor je ‘de man loopt naar de kast’. Dat maakt het niet echt ontspannen om film te kijken, want je moet altijd goed opletten wat er allemaal gebeurt. Maar het is wel heel leuk. Personages hou ik uit elkaar via de stem, ik let niet eens op de naam.’

Sport

Wout: ‘Ik ski al sinds ik 8 ben. Dan skiet een begeleider voor me en via een headset op mijn helm krijg ik instructies, dat ik iets naar links moet bijvoorbeeld. Op een slee de helling af is ook gaaf, al ben ik best vaak gecrasht toen ik de instructies niet verstond. Verder judo ik elke week. Soms fietst ik met m’n ouders op de tandem. De trampoline is fijn in de zomer. En ik heb op zwemles gezeten tot ik mijn C-diploma haalde. Af en toe oefende een leraar individueel met me, maar meestal deed ik gewoon met de andere, ziende, kinderen mee. Door de lijn in het zwembad kon ik mijn koers goed bepalen. Er is wel eens iemand per ongeluk bovenop me gesprongen. Die schrok harder dan ik…’

Jesse: ‘Ik heb ook een tijd op judo gezeten. De oefenwedstrijdjes en een beetje stoeien vond ik leuk, maar niet dat je de bewegingen echt perfect moest uitvoeren om te trainen voor het examen. Ik ski ook graag en ik mountainbike elke zondag met mijn vader op een tandem. Op feesten dans ik graag, heerlijk vind ik dat. Maar mijn absolute nummer-1-sport is waterskiën!’

Auto’s

Wout: ‘Ik ben ik wel eens jaloers op ziende mensen omdat ze kunnen autorijden. Soms mag ik meerijden in een Toyota Landcruiser, daarmee kun je heerlijk door de blubber crossen. Zó cool! Ik hou ook enorm van MINI Coopers met hun knetterende uitlaten!’