“Wij zijn vóór open onderwijs”

Onderwijsmensen hebben vaak een stevige mening; op sociale media kunnen discussies hoog oplopen. Hoe doen onderwijsstellen dat eigenlijk thuis? Dit keer schuift Vives Magazine aan de keukentafel bij Erdinç en Funda Saçan, beiden werkzaam bij Fontys ICT in Eindhoven. Erdinç als docent ICT en practor, en Funda als onderwijsjurist en sinds september ook als coach en mentor.

Welke onderwijskwestie speelt een hoofdrol in jullie keukentafelgesprekken?

E: “We hebben het vaak over onderwijsvernieuwing. In de media hoor je daarover twee kampen: aan de ene kant de mensen die vinden dat de nadruk moet liggen op de instructie en inoefenen van de basisvakken lezen, schrijven en rekenen. En aan de andere kant mensen die een lans breken voor vernieuwend onderwijs. Onderwijs waarbij de leerling of de student zelf eigenaarschap krijgt over z’n leerproces en creativiteit kan ontwikkelen.”

F: “Wij zijn vóór dat open onderwijs. Hogeschool Fontys ICT, waar wij allebei werken, is behoorlijk ver qua vernieuwende didactiek. Wij hebben geen losse vakken en geen klassieke roosters. Studenten krijgen geen cijfers, geen schriftelijke toetsen, maar werken aan portfolio’s en assessments. Onze docenten geven minder klassikaal les, ze zijn vooral coachend bezig.”

Past zo’n open manier van leren wel bij een bèta-opleiding?

E: “Juist heel goed. Bij een ICT-opleiding kun je als docent onmogelijk de alwetende deskundige zijn die z’n kennis overdraagt aan studenten, met een curriculum dat voor een jaar of langer vastligt. Daarvoor verandert het vakgebied te snel. Lesmateriaal veroudert waar je bij staat. Als wordt gesproken over de Metaverse, willen wij daar meteen iets mee doen. Gelukkig maken wereldwijd veel mensen moocs (massive open online courses) en YouTube-filmpjes, waarin ze allerlei ICT-onderwerpen veel beter uitleggen dan ik dat kan. Daar maken we dus gebruik van in ons onderwijs; bijvoorbeeld van DataCamp.com en Codecademy.com bij het leren programmeren.

Omdat bedrijven vaak nogal voorlopen op het onderwijs wat betreft ICT-ontwikkelingen, werken we veel samen. Voor gastcolleges, excursie, en voor challenges – daadwerkelijke projecten of bestaande praktijkcases waaraan studenten kunnen werken. Dat past prima bij onze visie van ‘learning by doing’ en voor studenten is het erg motiverend.”

F: “Daar zit natuurlijk ook een ethische kant aan, in hoeverre het bedrijfsleven bemoeienis met het onderwijs mag hebben. Uiteraard stellen wij als onderwijsmensen de eisen en de voorwaarden waaraan die challenges moeten voldoen. Wij zijn ook degenen die de resultaten van de studenten beoordelen.”

Als studenten opdrachten krijgen van het bedrijfsleven en kennis vergaren via sites, wat is dan de rol van jullie als docent?

E: “Ik ben er om studenten te coachen, om vragen te stellen, ze uit te dagen… Studenten doen nogal wat aannames, dan zeggen ze bijvoorbeeld: ‘Voor jongerencommunicatie is een game-vorm het meest geschikt, want alle jongeren houden van gamen’. Dan vraag ik: ‘Is dat zo? Klopt dat wel? Waar heb je dat vandaan? Is dat een betrouwbare bron?’”

F: “Ik ben geen ICT’er, dus ik houd me niet bezig met de inhoud, maar met het coachen van vaardigheden als zelfstandigheid, initiatief nemen, communiceren, samenwerken, plannen en problemen oplossen. De samenwerking in zo’n groepsproject is vaak best lastig, dus ik laat ze om te beginnen zelf onderling een samenwerkingscontract opstellen. ‘Wat vind je belangrijk? Wat voor afspraken willen jullie maken? En als iemand zich daar niet aan houdt, wat gebeurt er dan?’ Dat werkt, ze spreken elkaar erop aan als een van de projectleden de samen gemaakte contractafspraken aan z’n laars lapt.”

Gaat dat goed, studenten zo zelfstandig laten werken?

F: “In het begin is dat vaak wel lastig. Het lijkt wel of middelbare scholen leerlingen verpesten in die zelfstandigheid. Op de jenaplan-bassischool van onze kinderen is zelfstandigheid onderdeel van de schoolvisie. Leerlingen leren om zelf hun weektaak te plannen, zich aan hun eigen planning te houden en problemen zelf, of met hulp van klasgenoten, op te lossen.

Zo’n zelfstandige houding verwachten wij ook bij Fontys ICT. Maar nieuw binnenkomende studenten gaan vaak passief zitten afwachten: ‘vertel me wat ik moet doen?’ Kennelijk lag op de middelbare school het accent op ‘doen wat de docent van je vraagt’. Het eerste halfjaar moeten wij studenten als het ware ‘detoxen’, voor ze weer zelf kunnen bepalen wat ze willen leren en zelfstandig aan het werk kunnen.”

E: “Let wel: open onderwijs is niet hetzelfde als ‘alleen doen wat je leuk vindt’. Studenten moeten bij ons natuurlijk ook gewoon de ICT-basisvaardigheden leren, ze leren programmeren in C# en Python. Ze leren werken met databases en hardware. Na het eerste halfjaar oriënteren op de basis, mogen ze kiezen wat ze het interessantst vinden, waar ze zich verder in willen verdiepen en welke challenges ze willen uitwerken.”

Wat zou je op onderwijsgebied veranderd willen zien?

F: “Als onderwijsjurist zou ik de ouderwetse Wet Hoger en Wetenschappelijk onderwijs (WHW) versoepeld willen zien, zodat er meer ruimte komt voor onderwijsvernieuwing. Bijvoorbeeld de eis dat elke toets herkanst moet kunnen worden. Wij hebben geen losse vakken die afgesloten worden met een toets. Een student werkt bij ons een semester lang aan een praktijkgerelateerd project, waarin allerlei vakgebieden samenkomen. Aan het eind toont een student met een product aan wat hij gedurende dat halfjaar heeft geleerd. Dat is niet eenvoudig herkansbaar; bij een onvoldoende moet de student dan ook het hele semester opnieuw doorlopen.”

Hoe zit het met de diversiteit bij jullie op school?

E: “Elk docententeam zou een afspiegeling van de maatschappij moeten zijn, maar ik ben nog steeds een van de zeer weinigen met een migratie-achtergrond. De vele internationale collega’s binnen de leervorm course-based learning, waar al langer Engels de voertaal is, zijn bijna allemaal expats. Bij studenten ligt dat gelukkig anders – er is in één generatie best veel veranderd. Ik ben in Nederland geboren, mijn ouders kwamen als gastarbeiders uit Turkije hierheen. Zij stimuleerden mij en de andere kinderen enorm, maar ze hadden weinig scholing gehad, dus ze konden ons niet helpen met ons huiswerk. Gelukkig was de buurvrouw erg goed in wiskunde. Ik weet niet of ik zonder haar hulp de havo had gehaald.”

F: “Ik had het al makkelijker, ik ben van de derde generatie. Wij zijn beiden hoog opgeleid; je merkt aan onze kinderen dat zij het weer een slag makkelijker hebben in het Nederlandse onderwijssysteem. Ze spreken (veel) beter Nederlands dan Turks en nu onze oudste op de middelbare school zit, kunnen wij hem helpen met zijn schoolwerk. Ik met wiskunde, Erdinç met geschiedenis en aardrijkskunde. Zulke inhoudelijke steun hadden wij niet thuis toen wij op de middelbare school zaten.”

Funda Saçan studeerde strafrecht. Ze werkte bij een vertaalbureau waar ze Nederlands-Turkse strafdossiers vertaalde. “Dat was ik na acht jaar echt helemaal zat, dus toen er in 2015 een vacature kwam voor een onderwijsjurist op Fontys ICT, heb ik gesolliciteerd. De inhoud van het vak leerde ik al doende. Onder mijn taken vallen bijvoorbeeld de onderwijs- en examenregeling, samenwerkingscontracten met bedrijven en klachtenzaken. Sinds september 2021 heb ik daarnaast, samen met een collega, een groep van 24 eerstejaarsstudenten onder mijn hoede.”

Erdinç ging na zijn studie bedrijfskundige informatica van start in het bedrijfsleven, zijn eerste baan was bij reisorganisatie Corendon. Elf jaar geleden stapte hij over naar Fontys ICT, waar hij docent ICT is.

De twee ontmoetten elkaar in 2005 bij een lezing over religie. Hij viel op haar lach, zij op zijn spontaniteit. Drie maanden later vroeg hij haar ten huwelijk. Funda en Erdinç hebben drie zoons, van 12, 8 en 3 jaar oud.

Fontys ICT heeft 4.000 studenten, 300 collega’s en jaarlijks 40-50 vacatures.

careersatfontysict.nl